Qazaqstan-türіk qatınastarı jaña deñgeyge köterіlwde

Istanbul, Qazannıñ 21-і, QazAqparat - Elbası Nursultan Nazarbaevtıñ Türkïyağa saparınıñ qarsañında Türkïyanıñ Qazaqstandağı Elşіsі Atïlla Günäy qazaqstan-türіk qatınastarı twralı QazAqparat tіlşіsіne suxbat berdі.

- Elşі mırza, qazaqstan-türіk qatınastarınıñ qazіrgі zamanğı deñgeyіne qanday bağa beresіz?

- Eñ aldımen, Qazaqstan Prezïdentі Nursultan Nazarbaevtıñ Türkïyağa jasağalı otırğan saparınan bastawğa ruqsat etіñіz. Bul öte mañızdı sapar, sebebі bіzder, Türkïyadağılar Qazaqstan basşısınıñ bul saparına ülken mañız berіp otırmız. O basta, ekі el arasında qarım-qatınas ornatılğan kezde memleket basşılarınıñ arasında jılına eñ az degende bіr ret osınday deñgeydegі saparlar ötkіzіp otırw qajettіlіgі twralı kelіsken bolatın. Qazaqstanda jumıs іstegen kezeñde, bіzdіñ elderіmіzdіñ basşılarınıñ jïі kezdesіp turatındığına közіm jettі.

Nursultan Nazarbaevtıñ 2007 jılı, bіzdіñ elіmіzde jaña prezïdent saylanğannan keyіngі Ankarağa saparına toqtalıp ötkіm keledі. Onıñ erterek josparlanğan sapar emes ekenіn aytwğa boladı, yağnï Qazaqstan Prezïdentі Türkïyağa özіnіñ ärіptesі Abdwlla Güldі prezïdent bolıp saylanwımen quttıqtaw üşіn keldі. Al sol jıldıñ jeltoqsan ayında Türkïya Prezïdentі Qazaqstanğa jawap saparmen keldі. Osı jayt ekі el prezïdentterіnіñ arasındağı ülken dostıqtı paş etse kerek.

Qazaqstan Prezïdentіnіñ saparı Astanada Mustafa Kemal Atatürіktіñ eskertkіşі aşılğannan keyіn ötwde. Astanada eskertkіş ornatw ïdeyası «bіzdіñ Elbasımız» Nursultan Nazarbaevtіkі. «Bіzdіñ Elbasımız» dep aytıp otırğan sebebіm, qazaq pen türіk xalıqtarınıñ tarïxï tamırlastığı, mädenï-dіnï jaqındığı bіzge Qazaqstan Prezïdentіn osılay atawğa quqıq beredі dep oylaymın.

Atatürіkke arnalğan eskertkіştіñ aşılwın türіk basılımdarı keñіnen tanıstırdı. Mіne, osı jayt atalmış oqïğanıñ bіzdіñ memleketіmіz üşіn tarïxï oqïğa ekenіn körsetse kerek. Bul Qazaqstan xalqınıñ dostıq peyіlі. Sebebі kez-kelgen memleket özіnde özge eldіñ sayasï jetekşіsіnіñ eskertkіşіn ornatw twralı şeşіm qabılday bermeydі.

Endі sapardıñ küntärtіbіne toqtalayın.

Qazaqstan Prezïdentіnіñ saparı Ankara jäne Istambul qalalarında ötedі, onda Nursultan Nazarbaev el basşılığımen bіrneşe kezdesw ötkіzedі. Sonday-aq Mustafa Kemal Atatürіktіñ kesenesіnde bolw, memleket basşılarınıñ şağın jäne keñeytіlgen quramdağı kezdeswlerі josparlanğan. Sonday-aq Türkïyanıñ akademïyalıq top ökіlderіmen kezdesw de qarastırılğan. Istambul bağdarlamasında elіmіzdіñ іrі іsker top ökіlderіmen kezdesw boladı. Sapar ayasında ekі el arasındağı strategïyalıq serіktestіk twralı kelіsіmge, sonday-aq türlі salalar boyınşa tağı bіrqatar qujattarğa qol qoyu josparlanıp otır. Olar qorşağan ortağa, statïstïka jäne bіlіm berw salalarına qatıstı qujattar.

Qazaqstan men Türkïyanıñ arasında tüyіndі mäseleler joq. Aldımızda turğan bіr ğana mäsele - özara qarım-qatınastı qazіrgіden de joğarı deñgeyge kötere tüswdіñ joldarı.

- Jaqında Äzіrbayjanda ötken Türkіtіldes memleketter sammïtіnіñ qorıtındısınıñ ayasında qazaqstan-türіk qarım-qatınası erekşe mazmunğa ïe bolıp otır, dep aytwğa bola ma?

- Türkïya men Qazaqstannıñ arasında türkіtіldes memleketterdіñ ıntımaqtastığın damıtwdıñ bіrlesken, ortaq közqarası bar. Bul іs-şaralarğa äzіrge barlıq el belsendі atsalısıp otırğan joq. Bіr mäsele boyınşa, Qazaqstan Prezïdentі Nursultan Nazarbaev pen Türkïya Prezïdentі Abdwlla Güldіñ arasında jaqsı özara tüsіnіstіk qalıptasıp otır. Ekі eldіñ de basşıları, müddelі türkіtіldes eldermen, atap aytqanda Qazaqstan, Äzіrbayjan, Türkïya jäne Qırğızstan elderіmen aradağı ıntımaqtastıqtı damıtw kerek dep sanaydı.

Äzіrbayjannıñ Naxïçevan qalasında Türkіtіldes memleketterdіñ arasında Intımaqtastıq keñesіn qurw twralı kelіsіmge qol jetkіzіldі. Sonday-aq özderіñіz bіlesіzder, TÜRKSOY bіrlestіgі - türkіtіldes elderdіñ mädenïet pen önerdі damıtw jönіndegі bіrlesken uyımı bar. Bıltır Türkіtіldes memleketterdіñ Parlamenttіk assambleyası qurıldı, oğan ekі el de atsalısıp otır. Osılayşa, türkіtіldes elderdіñ ıntımaqtastığın damıtw üşіn Ankara men Astananıñ tarapınan belsendі qadamdar jasalwda.

- Qalay oylaysız, älemdіk ekonomïkalıq dağdarıs ekonomïkadağı qazaqstan-türіk ıntımaqtastığınıñ qarqınına äser ettі me?

- Qazіrgі waqıtta Qazaqstan men Türkïyanıñ arasındağı tawar aynalımı şamamen 2,5 mïllïard AQŞ dolların qurap otır. Menіñ közqarasımşa, bul köñіl könşіtetіn körsetkіş emes. Sebebі bіzdіñ elderіmіzdіñ basşıları bastapqı kezeñnіñ özіnde tawar aynalımın 5 mïllïard dollarğa jetkіzw twralı mіndet qoyğan bolatın. Bіraq ta, atalğan körsetkіşke jetpey otırğanımız, taraptardıñ nïetterіnіñ joqtığın körsetpeydі. Onıñ obektïvtі sebebі bar, ol - bіzdіñ qozğalısımızdı bіrşama kіdіrtіp otırğan jahandıq ekonomïkalıq dağdarıs. Degenmen, dağdarıstan keyіngі kezeñde 5 mïllïard dollarlıq mejege jete alamız degen ümіt bar. Ärі qaray bul körsetkіşterdі eseley tüspesek, kemіtpeytіnіmіz anıq.

Aqtaw aylağın damıtw jönіndegі qajettі jumıstar ayaqtalğan soñ, Kaspïy teñіzі arqılı tranzïttіk ağındardı keñeytw josparımız bar.

Al ïnvestïcïyalar salasına keler bolsaq, türіk kompanïyalarınıñ Qazaqstanda belsendі qızmet etіp jatqanın ayta alamız. Endі, qazaqstandıq käsіpkerlerdіñ de türіk ekonomïkasına qarjı salğanın qalaymız. Qazaqstandıq ïnvestïcïyalıq qızmettіñ jüyelіgіn qajet etetіn jobalar da joq emes.

- Suxbatıñızğa raxmet.